APA ba’na gi’ enga’ kennengngan rowa, Le’ Raddin?
Settong saba se etombuwi lalang e penggir congkop kene’ se atabing perreng, se
apolas pote kapor, se ekalenglenge bungkana geddhang. Jau tor seppe akantha
badha e tabu’na alas. Akantha settong kabadha’an, edhimma Bangsacara ecoco e
dhalem alas tana Gili Mandhangen sareng serdhadhuna Rato Bidarba. Sengko’ ban
ba’na nyambat kennengngan jareya Saba Bun Dhaja. Naleka teba are sorop, se
sonarra alos ban anga’ akantha astana ebu, se nyongkobi saba jareya. Asela saellana
nyosowe bume saareyan. Angen tase’ se cellep nyalessep nyosop ka dhalem tolang.
Un-dhaunan ban ba-rebba bacca eseram bennengnga
ebbun se arendhu maanga’ bun-embunan. E tana rata saba jareya sengko’ ban ba’na
seggut agaja’ ka’-berka’an, e antara but-ombut lalang. Kadhang aburu seset se
ngabber rendha, se bangbangnga benneng aropa kaca. Jugan kadhang metthek
kembang se amacem barna, terros eanyo’agi e li-gilina aeng se ajalan
salanjangnga saba jareya. Ba’na laju atandang bunga noro’e gaggarra kembang e
antarana bato se ajarjar e tengnga arossa aeng se benneng ngacerneng. Akantha
bennengnga talaga e dhalem socana ba’na.
Ba’na enga’, Le’ Raddin? Prappa’na reng-oreng repot
alako e saba, sengko’ ban ba’na ta’ akasa’ laonan maso’ ka dhalem congkop
kene’, sambi addu pandeng aropa dhuwa’ oreng se atena acampo daddi settong,
Akantha Adam ban Hawa se gi’ buru atemmo saellana saabidda atosan taon apesa.
Sengko’ agalunyo’ cellebba kabadha’an saba. Ngarep
dhatengnga settong roba, saellana rassa kerrong agaraung adha’ nyambit. Ro’om
badanna ba’na. Tape se etemmo gun coma bauna lomot ban tana se bacca. Arassa
apa’. Akantha bauna batangnga kaju se abu se ekakan abidda jaman. Sengko’
ngalle entar ka dhalem dhapor, gun badha tomang se elang apoyya. Tombugan abu
tomang kalarkaran. Akantha para’ daddiya bato. Sengko’ laju mokka’ labang
budhi, ngampar salebarra saba etombuwi dhuri ban na’-ona’. Pekkeran akantha
abali, ajellingagi lalang se atandang se eabber angen, sambi ngenga’e caretana
ba’na, Le’ Raddin.
Ba’na acareta lanjang kabadha’an ebu ban ramana se
noro’ molong jagung. Molong abareng reng-oreng se ngarep tabu’na kennyang
maskeya samenggu abidda. E dhalemma alas. Kajuwan abu se nyempen manessa mosem
nambara’. Akantha manessa la-kellana jagung ngodha, sabellun epakerreng panassa
are. Sengko’ ban ba’na kadhang metthek settong dhuwa’ jagung gunna etono e
penggir dhaja congkop kene’ laju ekakan sambi sem-mesem kadhuwa’an, jareya
menangka settong kabunga’an e tengnga mosem se manes.
”Dhaggu’ sengko’ ban ba’na bakal arabat saba reya
gunna etamenne jagung, kaangguy sapasang manossa se odhi’ atane?” ca’na ba’na e
settong bakto.
Romana ba’na jau e penggir sereng. Ta’ atembo’ ban
ta’ agenteng akantha romana reng-oreng kottha. Genteng romana ba’na gun
naongnga kajuwan. Se pangpangnga dhari kaju kona. Atembo’ alas apondasi saba.
Se tanana etombuwi obi, yur-sayuran, jagung, bito’, ban pan-barampan palappa.
”Sakabbinna se tombu e saba jareya ro’om, ta’
sakadar ro’-omma mennya’ kastore,” ca’na ba’na pole, prappa’na sengko’ ban
ba’na ju’-toju’ asela e dhapor congkop kene’ jareya, e antarana tombugan kaju
tomang.
Ba’na acareta, sabban are sorop toron ka salebarra
saba, co’-konco’na kajuwan akantha nyonar abareng sonarra sorop are. Akantha
jamang se eangguy e attassa cethagga mano’ dhara. Ro’om malathe se nyembur ka
sakabbinna ara. Nyebbaragi ro’om kastore. Akantha seher se ekerem lebat angen.
Nyessep ka dhalem anga’na dhara. Matennang gulina ora’ bun-embunan se lesso
acarok kalaban napso salanjangnga are. Ca’na ba’na, jareya bakto e dhimma
labang antara dhuwa’ dunnya saleng agimpo’. Labang se loros kalaban nagara makhlok
alos ta’ ekatela’. Se ajaga alas raja.
”Mong ba’na nemmo settong kennengngan se seggut
ekatela’ berse, tadha’ un-dhaunan se gaggar kalarkaran e attassa tana, jugan
ngatela’ kembang amacem barna se tombu mekkar se ta’ perna ba’na ngatela’
sabellunna, maka ajja’ sampe’ ba’na metthek. Bisa daddi jareya kembangnga
pandhudhu’ makhlok alos jareya. Ba’na ta’ olle metthek, otaba ba’na dhaggi’
ekeba ka kampongnga se jau, pas ba’na elang ta’ kera abali pole!” Ba’na maenga’
sengko’.
Sengko’ nenggalagi congkop kene’ jareya, pas laju
ajalan ka salebarra tana se penggir kanan-kacerra etombuwi but-ombut. Para’
notobin jalan reya. Akantha neggessagi, jalor jareya abit ta’ etedda’, ta’
elebadi. Sengko’ ajalan kalaban laon, sambi arabat dhuri se tombu e jadhiya
kalaban te-ngate.
Sengko’ nyosore satapa’ jalan molae nae’. E
cek-koncegga tana tenggi, camara aguli eabber angen lok-ologan. Akantha ngolok
aba’. Bunga mandhi angen. Pamandhangan se na’jubbagi e tang adha’ nampa’
akantha gambaran sowarga. Un-dhaunan atandang e konco’na ranca’ jareya menangka
lembaran lanta’ emmas se nyonar. Langnge’ se ejungjung e attassa cethak ajamang
barna. Laonan, sonar terros maelang ka garis dhapa’na langnge’.
Sakejja’, samacem barna jareya bakal podhar ekakan
pettengnga malem. Sengko’ ta’ parduli bakal sapettengnga apa barnana malem e
tengnga alas bakto jareya. Careta-careta ba’na terros nyonar e dhalem pekker,
daddi sonar se terros nonton lalampan. Sengko’ terros ajalan. Ngarep bakal
nemmone karena lampetta bakto lamba’ abareng ba’na. Sabellun sakobengnga bakto
ngolet paksa pekkeran jareya dhari cethak.
Angen tase’ se lembu’ alebat. Ngeba ro’omma kembang,
tao dhari dhimma. Sengko’ nyessep lem-dhalem. Agili dhalem ora’. Neng-enneng
saabidda dhalem pekker. Matennang ate tor pekker. Saengga tang tata arassa
tamba dhammang. Maske jalan reya tamba jau tamba nae’. Laju, teba e settong
kennengngan lemba. Nandha’agi aba’ bakal dhapa’ ka alas raja. Tana se etombuwi
kajuwan-kajuwan kona se aomor atosan taon se ajarjar koko. Akantha barisan
sardhadhu makhlok alos ajarjar ajaga alas.
Tombuwan dhuri abuwa kembang amacem barna. Tombu
sampe’ e man-kamman. Saengga dhapa’ nombuwi kajuwan kona. Jareya samastena se
sengko’ etemmone. Tape nyatana, se etemmowe gun coma gundhugan-gundhugan kaju
saella mare epoger. Lalang tombu e man-kamman abareng dhuri, ban monyena ranca’
kerreng se gaggar ka dhadhana bume. Alas se ta’ ekakennal, maske etemmone
pan-barampan dhaunna jagung kalaban buwana se baceng. Tong-settong bigina
jagung se gaggar ronto kalarkaran nemmone takdirra se seppe.
***
Le’ Raddin, sengko’ emot ba’na aropa babine’ se
raddin manes kalaban mandeng sakabbinna kabadha’an kalaban bunga. Pamesemma se
nyebbar bauna kastore, ro’om malathe. Se obu’na akantha lalang atandang bila
eteyop angen tase’. Se socana sapasang sonarra nang-konang. Nyembur kaanga’an
ta’ osa rabagga apoy. Sonar pettengnga malem maanga’ cellebba badan se gumigil.
Emot careta se perna ba’na kacaca, tang cethak akantha nemmone labang kaangguy
aburu e salebarra saba. Kennengngan se bisa adaddiyagi aba’ bebas mardika daddi
dhaunna lalang se eobengnge sonarra nang-konang. Bunga atandang eteyop angen
tase’. Se ngoto’e akantha koto’na ba’na. Se napassa jak-onjagan e dhalem
kopeng.
Arapa aba’ ma’ gi’ buru sadar, ja’ aba’ sanget
tresna ka saba reya? Ja’ aba’ onggu-onggu tresna ka ba’na? Tang dhadha arassa
berra’ nanggung sakabbinna reya, arapa aba’ lamba’ ma’ ma elang, majau, buru
dhari reya?
Adhu, palangnga aba’. Abali ka kennengngan reya gun
coma ngoca’agi salam pesa. Namong, saellana dhapa’ ka kennengngan reya, rassana
sengko’ ta’ endha’ abali ka kottha pole. Aba’ akantha ajalan ka bakto lamba’.
Apa gi’ badha bakto gunna mabecce’ pole? Hah!
***
E tengnga malem, sengko’ ajalan e antarana
jang-bajangnga ranca’ se atandang e tana saba, akantha eteppa’e sonar tera’ paddhangnga
pornama. Bintang morteka agilap e attassa cethak, aropa salendhang sottra se
etretesse enten. Agilap damar kottha e baba jadhiya, neba’agi kaseppeyan.
Ta’ abit pole, e tang adha’ ngabber ebuwan
nang-konang se nera’e kaseppeyan. Aganteyan ngadhebbi ca’-ranca’na badan. Laju
ngabber ngadhebbi kaelangan. Kajaba sapasang nang-konang se terros ngabber
ngobengnge saba.
E antarana pettengnga malem, akantha aba’ nyakseyagi
gulabba ba’na, Le’ Raddin. Ca’-ranca’ rebba se atandang ekenneng teyop angen,
nyosop aropa lembaran obu’na ba’na. Se ber-abberran notobi robana ba’na bila
prappa’na nondhu’. Le’ Raddin, apa ba’na onggu jareya? Laonan, ba’na adhanga.
Sapasang nang-konang se nengga’ ka badanna lalang aburu maso’ ka rowang socana
ba’na. Saengga binar, nyonar solap sonarra se naonge se nera’e lan-jalan se
petteng.
Akantha ceppetta gulabba kelap, sengko’ ajellingagi
labang saketheng settong kraton se abukka’ anganga. Ebuwan nang-konang tera’
ngadhirap e pangpangnga kraton. Lap-gilaban akantha sonarra damar. Se nerrange
jalan loros ka labang kraton. Ba’na toju’ kadibi’ ngamedi kabadha’an e jadhiya.
E penggirra ba’na, badha settong kowadhi kosong seppe ta’ ekennengnge. Apa
bendher ba’na jareya neng-enneng kadibi’ adhante’ sengko’ dhateng nyabis ka
pangkowanna ba’na?
Kalaban sakowadda ora’ sengko’ alomampa sopaja duli
dhapa’. Tang badan ella elang eabber angen panas mosem nemor. Sengko’ nonju’ ka
settong kennengngan se bannya’ lalangnga, maksod ate nojjuwagi ka ba’na. Ba’na
tettep dhiem neng-enneng ta’ aguli e jadhiya. Sengko’ ngedhing garudhuk tao
dhari dhimma dhatengnga. Binar e socana ba’na, nyonar sapasang nang-konang,
aoba daddi apoy rabak. Sengko’ nyakse’e sapasang nang-konang se bangbangnga
katonon. Tang napas aburu. Ngedhing sakopengan akantha sowarana ranca’ sempal
se katonon.
Sengko’, ebuwan sonarra nang-konang aroba daddi
kembang apoy se ataburan e tengnga saba. Ronto, gaggar ka sakabbinna kajuwan
kene’ otaba raja. Mapotthon sakabbinna essena saba, bali’ sampe’ ka alas raja.
Bisa maoba kajuwan daddi cellengnga areng. Juga magemmet ragana ba’na. Sengko’
athowat nengale ba’na gemmet kare abu.
Sakeng bisa sengko’ maojan aeng mata, sengko’ bakal
nanges saengga bisa maambu panassa apoy se mapotthon ragana ba’na. Sakeng
sengko’ bisa duli dhapa’ ka labangnga kraton jareya, sakeng sengko’ bisa
wa’-dhuwa’an abareng ba’na e kennengngan jareya. Tanto, sengko’ ta’ kera
kolowar pole nyengga dhari kennengngan jareya. Sengko’ ta’ kera tega maelang
ba’na. Saabidda mosem, nemor otaba nambara’.
***
Sateya, pekkeran arassa ta’ aguna pole maddhai
sakabbinna caretana ba’na bakto bilan rowa, Le’ Raddin! Tang cethak arassa
sella’, akantha leddhu’a. Sowara messen ban dar-der-dor monyena sound agaraung
e tana reya se bilan saba se ngampar bigina jagung ban pan-barampan buwa. Ban,
aba’ arassa epekot dhalem settong rowang, repot ngorose kertas-kertas
sertifikat ban dalubang se eanggep arga.
Tana se bakto lamba’ ebarisi ban se ejaga sampe’
toron-binoron, sateya ella aoba roba e tamenne bengko ban dhung-geddhung se
patang pacettar nyettel lagu se ta’ ekangarte maksod tor tojjuwanna. Lan-jalan
e saba se loros ka alas raja, saba se nyempen careta-careta sengko’ ban ba’na
se ta’ perna dhapa’. Lakar ella pastena aba’ se terros athowat e seddi’na
ragana ba’na se ella daddi abu tomang.
Apa ba’na gi’ enga’ ban terro abaliya pole, Le’
Raddin? Apa ba’na loppa bakto nono jagung e penggirra congkop kene’ rowa? Hah!
*Holikin Aropa’agi guru SD, pemerte basa ban sastra
Madura. Carpan ganeka kaangguy maemot elangnga pangoreban tane masyarakat Polo
Mandhangen.
*Carpan
paneka terbit e Radar Madura, 05-04-2020.
0 Comments