Omba’

GIR-gigirra kalaban komo’. Jilana ko’-malekko’. Copana nampes to’-maletto’. Lalake’ towa ganeko agir-gigir ana’na sopaja ta’ entar ka tase’, asabab omba’ raja, babaja dha’ kasalameddanna aba’na. E tase’, omba’ ondur-dhateng ta’ etemmo tandhana, sakadhang malendem, nganyo’, nyellem. Ta’ ekasangka bakal ngelnyot pan-saponapan se ngantang tor se ngambang. Ana’na se gi’ ngodha, se gunna lebur amaen leker, gaseng, lajangan, pal-palan ban gasek amaen dhako ganeko sanonto dhu’-nundhu’.  Keng matana mancerreng ka lepa’an.

Na’-kana’ se buru kala mare amaen dhako ganeko akaton gumikila ngeding gigirra oreng lalake’ se songodda tombu lebba’ e adha’na elongnga. Aba’na pajat terro taowa ka tase’. Perna pe-maleppe sakaleyan, tape ta’ dhapa’ ka tase’ pon etemmo e jalan kalaban lalake’ towa ganeko, se buru dhateng ngare’, lalake’ ganeko apangngara ngopenesa kopengnga, sakeng ta’ nyaman ka sakanca’an se padha mole ngare’ gane. Burung pole. Ca’na karettegga dhadhana. Kacong ganeko mole kalaban pekkeran se agumbek dhalem dhadhana.

“Areya panas! Ma’ pera’anan. Sela esoro tedung bainan ko. Gi’ ngalole. Ngalollo malolo.”

Kacong ganeko entar ka en-maenan dhakona se emelleyagi eteppa’na gabay. Dhakona epagentang. Lobangnga ebitong. Badha nem-bellas lobang. Empa’ bellas lobang kene’, dhuwa’an lobang raja. Sepa’ bellas ajajar dhubaris pepetto’-pepetto’. Asandhing. Dhuwa’ lobang se raja kadibi’-kadibi’. E sabban lobang se pepetto’ kodhu aesse pettong bigi dhako. Bila ekamaen. Bigi-bigi ganeko bakal eedderagi dha’ sadaja lobang. Tamaso’ bila lebat e lobang se raja andhi’na dibi’, kodu ngesse’e keya. Kodu nyaba’ sanajjan settong bai’, sanajjan sabigi. Tape tor kadhang ta’ apangrasa, dhari se settong, atamba settong, atamba settong, ta’ ekarassa daddi sagunong.

“Ma’ bisa kodhu bariya tayya. Dina ngakana gallu.” Oca’na kadibi’an. “Pola mare ngakan na’-kana’ se amaena leker dhateng.” Sanajjan lalake’, aba’na aleburan amaen dhako etembang amaen leker. Bila amaen leker, kadhang badha gurugan, se ekala’ sakarebba’ dibi’, aba’na agasegan ta’ ngenneng bila gurugan. Bali’ amaen dhako. Sambi tong-bitongan, sambi nen-maenan. Ta’ kalaban sangaja apekker. Mangkada dhari lobang se kemma, se gunna aesse bigi se cokop dha’ lobang raja, sopaja ta’ lebbi, ban ta’ ambu etengnga jalan. Tape kacong ganeko paggun agundhel settong petanya se nyelbi’ dhalem pekkeranna. Petanya ganeko gi’ nyelpet dhalem ramo’na obu’na. Badha nape e tase’ sampe’ ta’ ebagi ka tase’. Ngakan nyamnyam. Sanajjan juko’ kenduy kalaban peccegga rante, pettes ban tantona buja cabbi, eberra akaton berda, badhana juko’ kenduy ganeko akaton ta’ sanggup ajujju tor nyothok nase’ maso’ ka perro’.

Aba’na sajan atanya, ma’ bisa aba’na ta’ ebagi katase’, jarengan sabban are orang-orang ajuwal juko’, odang se ko’-malekko’, edhimma olle ganeko kakabbi mon ta’ dhari tase’. Aba’na ebalai kalaban embu’na, ja’ juko’ neko dhari tase’, ta’ ekagabay akadi jajan-jajan se ebelli e seddi’na romana.

Bila apol-kompol sakanca’an, aba’na gunna ngedingngagi dungngengnga kancana, se adungngeng entar ka tase’, nyongka’-nyongka’ bato olle senggi’, sanajjan sake’ bila ekepe’ kampe’na senggi’. Otaba bila nemmo bato-bato se akang-jaringkang, se ta’ bakal etemmo e gunung na’nong bato kaletthak. Kancana adungngeng aeng tase’ se jenning, nape pole bila toju’ e babana bungkana nyeor e pinggir tase’, alama’ rebba se ngalampar, ngabas sampan ngoy-langngoyan. Ngabassagi bai pon langngo. Dalko’ ngabber. Nyalaop-nyalaop e attasanna tase’, nyalaop eattasanna omba’. Sanajjan bila para’ sorop are. Nengngale are pon para’ compedda. Angenna ngamenyor, sampanna ngoy-langngoyan, ondhemma ngamennyor mega mera ngalampar daddi batessa tase’ saengga aeng tase’na ta’ nompa.

“Omba’ akaton dhateng, asabab ondhem se bungkol-bungkol garowa maso’ nyosop ka dhalem tase’ pas ajalan, akadi ajalan e langnge’. Daddina omba’na bang-tabangan. Abassagi omdhem se ngalarkar pote, aba’-omba’, jagana bila egiret angen, ondhem rowa ngababa e poncana babana langnge’ se atabung kalaban tase’, pas maso nyosop ka tase’ se tennang, saenggana tase’ aesse omba’.” Caretana kancana.

“Tape arapa ma’ tadha’ omba’ mera mara?” se laen atanya sakanca’an padha kacongnga.

“Ma’ tadha’a, bila para’ compedda are, aeng tase’ kan ngamera keya. Ba’na kaburu moleya. Ta’ ngabassagi omba’ se mera. Sajan lebur.” Sawodda kacong se akaton daddi katowana patase’an.

“Ma’ Tadha’ omba’ celleng? Arowa kan badha ondhem celleng, padhana bila para’ ojana, ondhem kan celleng. Arapa ma’ tadha’ omba’ celleng.” se laen atanya pole, polana enga’ ka ondhem celleng bila para’ ojana. Ondhem celleng se kadhang magipowan manaonga jemmuran.

“Ondhem se celleng ta’ kera daddi omba’ celleng keya. Polana cellengnga rowa eanyo’ san-kasannagi, daddina gunna daddi omba’ pote, celleng arowa kan da’-gedda’, ja’ sengana rowa cellot, cellot rowa berra’, ta’ bisa ngantang padhana ondhem pote se socce.” Sawodda pole kalaban sawodan komo’.

“Kose komo’ kadari, tape arapa mon se mera ma’ ta’ nyellem, ma’ bisa paggun daddi omba’ mera?”

“Ya polana mera ta’ bisa nyellem. Kose eparepot!”

Kacong se ta’ ebagi ka tase’ ganeko terro nengngaleya keya, omba’ se esosopi ondhem ganeko. Ca’na kancana, omba’ ta’ kera badha, aeng ta’ kera nyobbul, abung-galumbung, kalamon tadha’ se nyosop, otaba tadha’ se abu’ul. Kancana gella’ ngoca’ keya, padhana aeng songay, biasa, atang, pola ta’ asanding kalaban ondhem, polana ta’ abates kalaban langnge’ se aropa’agi batessa tase’. Nape pole aeng epakeban. Tadha’ se bu;-nyobbul. Tennang. Tadha’ omba’ tadha’ apa. Ca’an kancana se akaton daddi katowana patase’an ganeko, saongguna aeng neko dhalem katennangan. Sakeng badha ondhem se nyosop maso’, se adaddiyagi omba’.

“Daddi bila badha omba’ raja, jarowa ondhemma raja keya ya?” kanca se laen paggun atanya.

“Sajjana. Mon ondhemma gunna ne’-kene’, ya omba’na gunna tha-ethe. Ya gunna badhana keya omba’. Tamaso’ ondhem celleng jarowa, kan kadhang kose petteng calemodan. Notobi are polana, jarowa omba’na raja bila maso’ ka tase’. Agules onggu mon jarowa. Tadha’ tegguna ka sampan. Ya abali’ onggu sampanna.” E bakto ngoca’ tha-ethe, ekoca’agi kalaban sowara se malengkong, edhimma monye horof e se tengnga ebaca pendha lanjang (akantha tello horof dhalem baca’an ajiyan;tha-eeethe).

“Marengis tayya!” oca’na kacong se ta’ ebagi ka tase’.

“Ya, mangkana ta’ ebagi entar ka tase’ mon mama’na!”

“Ya, dina ja’ kose ka mama’. Padha andhi’ mama’. Padha celleng mama’na keya.”

“Lamba’ pajat oreng ca’na ta’ ebagi ka tase’. Polana tase’ salaen bannya’ kapethengnga se gunna kalakowanna ngampe’ dha’ na’-kana’ kene’.”

“Mon ka oreng towa ta’ ngampe’ ya?”

“Ya, enja’ ta’ ngampe’. Jarengan tawo carana mega’. Mon na’-kana’ kene’ ya laju erama’, padhana se ngala’ tambulla tahlilan, ya ekampe’. Mon la oreng se ahli patase’an, ya ekala’ dhari budhi. Le’-lere’e. Saenggana, kampen’an rowa ta’ bisa ngampe’, jarengan kampe’na kaadha’na se erekkep. Mon na’-kana’, ya jarengan kampe’na se erama’, ya ekampe’, atharat, pojur banne mano’na se ekampe’.

Salaen jareya, lamba’ tase’ ejaga. Ca’na badha tantarana se ajaga tase’. Sapa bai se entar ka tase’ ca’na epega’ laju. Polana tantara jareya ajaga balanan, ajaga essena tase’ sopaja ta’ ekala’ oreng dhinna’, tantara jareya oreng jauna jau, se dhateng dha’enja, ngeco’ essena tase’. Daddi badha tantara se ajaga. Ca’na badha pate’na keya. Patena laju amonye mon nengngale oreng laen se bida dhari tantara pajagana jareya.

Bannya’ oreng se epega’, laju ekepe’ padhana senggi’ ngampe’ rowa, ban epasellem ka tengnga tase’. Kadhang sateyana sengko’ gi’ nemmo balunthongganna cethak. Mon pera’ tolang ya pendhanan. Tape bila nemmo bathogga cethak. Ya gariming. Ca’na lamba’ jareya, oreng-oreng laju epanyellem ka tengnga tase’, bannya’ oreng se ta’ mole dhari tase’. Bila esare mon binena ka tase’, ya binena epega’ keya. Keng epangampe’ pera’. Ta’ esellemmagi.

Sateya polana badha keya, pan-barempan penggir tase’ se la ejaga pole. bannya’ oreng se biyasana entar ka tase’ kaangguy majang, ngarakat, ta’ ebagi pole, polana ejadiya penggir tase’na la ekaandhi’ oreng jauna jau, oreng jareya ca’na melle kalaban pesse se bannya’. Ya badha keya pate’na. Ngoja ka oreng laju. Ngoser.”

“Ba’na tawo dhari sapa jareya.”

“Bannya’ oreng adungngeng. Kan essena tase’ reya bannya’ ta’ eyabi-abi’. Molae lamba’na lamba’ mara, sampe’ ka sateya jarowa’ juko’ paggun badha. Akaton ta’ ngasep-ngasep. Ya ja’ sengana oreng dhinna’ reya penter, tantona paggun bisa ngaandhi’ tase’ ban tana e di’-seddi’na tase’. Ta’ gaggar ka oreng laen, se jauna jau.”

“Ya mon oreng dhinna’ tako’ ka omba’, polana omba’ kan ta’ etemmo bila dhatengnga. Laju raja, agules, ta’ etemmo.”

“Ya ca’na ba’na. Oreng dhinna’ lamba’ ratona tase’. Bannya’ keya se salamet, sanajjan badanna la ekepe’ kalaban kaju, epasellem ka tengnga tase’, badha se bisa akeddal gi’an. Badha keya se noro’agi aba’na, badha se agalubuk pola, ja’ badha se etolong mon oreng, ca’na ra.”

“Ya pajat matako’an tase’ jareya!”

“Ya polana epatako’e. Oreng dhinna’ sateya epakercet. Ececce pekkeranna, saenggana tako’ se katase’a. Badha keya se olle careta dhari dhalem tase’ jareya, polana epasellem, jareya akaton nengngale bannya’ kennengan se lebur, juko’na ana-barna, batona sajan akang-jaringkang. Akaton badha tombuwanna ca’na. Akaton tennang aengnga. Ekarassa ja’ tenang, tape ya jarengan aba’na ekalenthong, ekepe’, ya paggun mateya ta’ enneng dhidha’. Ta’ bisa mega’ juko’ se ana-barna jarowa, ta’ bisa nyambi bato se akang-jaringkang jarowa. Janowa la lamba’.”

Longos, Madura, Sora, 1439

*Mat Toyu lahir di Sumenep, Madura. Kini sastrawan flamboyan ini sedang studi di Pascasarjana UIN Suka Yogyakarta.

*Carpan berjudul Omba’ ini termaktub dalam kumpulan cerpen berbahasa Madura, Kerrong ka Omba’ (Penerbit Sulur, 2019).