Mósѐm Bhâkó

BAKTO ghi’ ardâm, rѐng tanina la padâ mangkat ka sabâ bi’ dhibi’ sѐbâng. Ta’lóppaѐ arѐ’, pѐtók, bάn landu’ sѐ ѐkѐbά. Mosѐm nѐmor satѐya rѐya bάnya’ órѐng namѐn bhάko. Kabhάrrά arghάna bhάko ta’ѐnga’ taón-taón sabbhάna. Artѐna bάdά kaóngghάάn.  Namóng sѐttóng bάktó ghi’ghulagghu sara rówa, Ra’op ngѐding jhά’ rѐng tani bάnya’akómpól nѐng makam. La takó’ bάdά pa-apa Ra’op ѐntar kѐya. Bhάndhάr óngghu bilά ѐkѐntarѐ. Dάdάna Ra’op la ngitѐk takóen kadhάddhiάn musibά pólѐ. Pólana ri’bάriin bάdά órѐng ngarѐ’ sѐ ѐkѐkkѐ’ ólar, matѐ.

“Bάdά apónapa neka, Nóm?,” Ra’op atanya ka órѐng sѐ apól kómpól ghellά’. Órѐng sѐ ѐtanyaaghi só Ra’op pagghun cacana dhibi’ ta’ ngimóngi. Saѐllana bάk abit pas nguca’Nóm Ahmad.

“Enjâ’ tadâ’ apa Cong, ta’ usa kóbâtѐr,” sambhitdhâ Nom Ahmad.

“Bhunten Nom, takó’mi’bâdâ pa’napaan ka’rówa, ngan sѐbilâ’nah” ca’na Ra’op

“Oiyâ… dâ’râmma sѐbilâ’na ró Cóng, can bâ’na só eppaѐn sѐ nólónge ngatѐng mayyidhâ Nóm Nikrana?” cakancana Nom Ahmad lapadâ ngabâs ka Ra’op kabbhi.

“Lѐrrѐs, Nom!”

“Món can cacana órѐng, bâdâ sѐ nguca’ Nóm Nikrana ruwa matѐ ѐtѐngnga paló’na bhâkóna, bâdâ sѐ nguca’ ѐtabunna, pas bâdâ sѐ nguca’ matѐ neng ghântóngan, sѐ dimma sѐ bândhâr, Cong?” ca’na Nom Ali.

“Sala kabbhi cacana órѐng, Nóm. Nóm Nikra matѐ kaessa tѐppaѐn ngarѐ’ rѐbbhâ ѐ tѐmóra lapangan bal. lѐbbi tѐppaѐn nѐng mór laóón kan dhuwâ’”

“Nѐsѐrra binina sala wa’ghi’dung-ngandung. Cѐ’astabâna” Nóm Samsol nangghâbhi.

“Yά dhina rah la, pabâliaghi ka takdirrâ sѐ kóbâsa. Pa’ apa’ah neng dhunnya rѐya ta’kѐrah lópót dάri tólѐs tananga sѐ la ѐghârisaghi só sѐ Maha Mѐyarsa, manóssa kódhu sabbhâr bân narѐma.”

Samarѐna apól-kómpól rѐng-órѐng sѐ ghâllâ’ la padâ bhubâr ka sabâna bi’dhibi’ sѐbâng, bâdâ sѐ ngarѐ’ rebbhâ, bâdâ sѐ ngala’ tónas. Sabbhân lagghu Ra’op só eppaѐn ta’perna absѐn nyiram bhâkóna, Ra’op dhibi’ ambu la ta’ nerrósaghi sakóla, karna rѐng tuwa duwâ’na la ta’mampu abiayaѐ. Saѐngghâ bhân arѐna cóma lóng-nólóngi eppa’na atani. Namóng  maskѐ ta’ asakóla Ra’op sѐnnѐng maca buku. Ra’op ólle bukuna ghâllâ’ dâri tókang juâl rop porop. Lambâ’ ghi’ bάktó asakóla Tsanawiyah ghuruna bânya’ ngalѐm karna kapѐntaranna Ra’op. Tapѐ karna rѐng ta’ mampu, Ra’op ta’ nerrósaghi sakólana.

Panas arѐna la mólaѐ nyengga’ ka tѐngnga. Sabâ cóklaan tѐlló ѐbu sѐ ѐtamenni bhâkó ghi’ karѐ saparó sѐramanna. Lapar campór pѐlka’ la kabbhi bâdâ. Kѐrѐman biasana la dhâtѐng ghita’ ghâllâm ngómbâr tórah.

“Entar dââmah emmaen rógi’ yâh?” Ra’op ѐtanyaaghi só eppaen. “Ya’la tabu’ rót córódhάn”

“Kórang óning gulâh, Pa’!” jâwâbbhâ Ra’op. sambi terrós nyѐram bhungkana bhâkó sѐ ghi’ kѐni’.

“Mi’ ghi’ tѐr-ngateraghi  tómat ka cómpóѐn Bun Nór Pa’, sa’ biasaanna món ѐmma’ sanikah.” Ócaen Ra’op.

Suliha salaѐn abhântó atani, pólѐ sambi awâl-jhuwâl ѐ pasar. Juwâlânna tantó bânni din dhibi’. Suliha cóma ngala’ kalakóan ka Jih Ramli. Gita’ sóbbu Suliha la kódhu mangkat ka rómana Jhih Ramli. Dhâ-maddhâi dhâghângan sѐ ѐkѐbââh ka pasar. Mѐlana jarѐya sѐ mangkadhâ ka sabâ taghâr abân, kemma sѐ ghi’ nólónga jhuwâlânna, kѐmma sѐ aghuringa jhukó’ bân amassa’ nasѐ’.

Langi’ biruh tadά’ óndάm sakalѐ, panas arѐna la ló’ ngelló’, mónyѐna nó’ óla’la bhit-sambitdhân. Sѐramanna Ra’op só eppaen ghi’ karѐ telló paló.

“E… ya’ ambu gâllu. Laót!,” Óca’na Suliha. Ra’op só eppaen tѐtѐp matadâ’ aing sѐ nѐng tѐmbâna. Sambi makaluar nasѐ’ bân jhukó’ dâri bak. Sѐ ka telló la padâ ngakan kabbhi. Samarѐna ngakan pas nguca’

“Cabhugghâ ѐkѐbâ, Ha?” sambi maccó tananga, Mawi atanya ka binina.

“Iyâ ѐkѐbâ, Ka’, ѐcabhughâ satѐya dâiyâ?” sambhit Suliha sambi arѐngkѐssѐ pѐrѐng bân cóbik.

“Enjâ’ ta’ ѐcabhughâ satѐya, lagghuna bhâi. Ghi’ ѐtórapa pólana, marѐ jie pas ѐcabhuggâ.”

“Pabânya’ cabhukanna ka’ ma’lѐ subur bhungkana”

“Món can malѐma rówa ѐbάktó engkó’ entar kalómpó’ tani, bâdâ duwâ’ órѐng dâri Dinas Pertanian nguca’ sóró jhâ’ nya’ bânya’ ghâllu cabhughâ ca’na. bhndâr bhungkana bhâkóna jhâng-lanjhâng bân dâuna ngampar, tapѐ dâuna rówa tѐpѐs can. Ta’ pangset. Bhungkana ódi’ rajâna ghun.”

“Bâh… yâ ѐlla món dâiyâ, Kak!” saótdheh Suliha

Saѐrѐng parjhâlânan bâktó bungah sѐ ghi’ kѐni’ la mólaѐ tѐngghi. Sabbân arѐ, Mawi, Ra’op bân Suliha salѐng ajhung-rójhung nyiram bhâkóna. Cóma món la bhâkó bâk rajâ padâ musó satѐya rѐya andi’ tambâân lakó, yâ arѐya móang óla’ sѐ cѐkka’ ka dâun bân sólang. Ĕantara sabânya’na órѐng sѐ namѐn bhâkó cóma bhâkóna kalóargana Mawi sѐ la tѐngghi. Laѐnna bâdâ sѐ ghi’ bhuruh namѐn, bân bâdâ sѐ ghi’ cѐm tó’ót.

“Ma’ la ѐsѐram malóló, Cóng?” óca’na Man Alih sambi mѐsem, Ra’op atólѐ pas nguca’.

“Enggi nika’, Nóm” saótdhâ Ra’op sambi masang mówa jhâmbhâr

“Bhungkana bhâkóna jiyâ’ cѐ’lѐburrâ dâuna la bânya’ sѐ kóning. Adâ’ dhâghâng sѐ nabâr ghi’ yâh?”

“Sóbung gi’, Nóm!” sambi mateppa’palóan sѐ ghujur Ra’op ajâwâb

“Râncanana bhâkóna bά’na rѐya ѐjhuâllâ ѐ bhungka apa ѐsѐksѐka dhibi’?”

“Ta’ óning, napa can Eppa’ món ghânika Nóm, kaulâ dhibi’ ghita’ óllѐ abhâk rembhâk”

“Dââmah Eppaѐn hah? Dinah kabâlâ ka eppa’ só emmaen yâh, laggu’ kó’ ngѐbââ dhâghâng dâѐnna’ kaangguy nyóngó’ bhâkóna bâ’na rѐya. Sapa taó cócók”

“Eppa’ ghi’ matѐppa’ jhâlâna aing kaessah ѐ tѐmór. Tiggâl dâgghi’ ѐpadâpa’ah”.

Samarѐna jiâ Man Alih langsong ajhâlân ka dâjâ. Man Alih dhibi’ iyâ arѐya sala sѐttóng rósóróna dhâghâng bhάkó ѐ kótta. Jhât sabbhân taón dhâddhi tókang pѐtódhu ka bhâkóna rѐng tani sѐ namѐn bhâkó. Rѐng tani bânya’ parcajâ lantaran món mellѐ bhâkóna rѐng tani langsong majâr kóntan. Sabâb ajiâ rѐng tani bânya’ ajhuâl bhâkó ka Man Alih. Perna lambâ’ ghi’ rѐng tani ghita’ kenal ka Man Alih, sakabbhina rѐng tani ѐ capó’ tipu só dhâghâng. Nabâr larang tapѐ ghun ѐbâjâri saparóna. karѐna polѐ ta’majâr.

Malѐm rówa sѐnarra bulân tѐra’ sara. Mónyѐna jhângkrѐk salѐng ót saódhân. Angin nyaóp ka’bhungkaan sѐ bâdâ.

“Ella jhuwâl bhungka bhâi, Kak!” sóarana Suliha sambhi nѐntѐng kópi ka Mawi sѐ bâdâ neng ampѐr lóar só Ra’op. Sѐ kaduwâ salѐng ngabâs bân dâpadâ masang mówa pósang. Sambi nyarópót kópi ghâbâyna Suliha, Mawi pas nguca’.

“Dhinahla mótemmó lagghuna jhâ’ dâ’râmma. Kan ghi ta’ ѐmótemmó jhâ’ cócók apa enjâ’ bhâkóna,” óca’na Mawi sambi mukka’ sóngkó’ só klambhina karna ójâng dhâteng atahlil ѐ mór ѐmbong.

“Enggi, Pak. Man Alih Lagghu’ nguca’ ngѐbââ dhâghâng dâri kótta can. móghâ-móghâ bhâi ѐtabâr larang ma’ lѐ bâdâ tambâh róghâna tengnga nika,” óca’na Ra’op. Mawi só Suliha la sѐm-mѐsѐm pólana Ra’op nguca’ kata jharѐya.

                                                                        ***

Pajhâr lagghu arѐna pón nyónara

 Bapa’ tani sѐ tѐdung pón jhâgââ

Ngala’ arѐ’ só landu’ tór capѐnga

Ngajhâlânaghi sarat kawâjibân

Atatamѐn mabânya’ hasѐl bhumina

Mama’mur nagârâ tór bhângsana.

Sónara arѐ ghi’ kóning ѐ tѐmór. Karѐna ѐbbhun samalѐm ghi’ cѐkka’ ka rѐbbhâ só dâuana geddhâng. Enga’ biasana Ra’op só Mawi la bâdâ ѐ Sabâna.  Samalѐm sѐ katѐlló (Mawi, Ra’op, Suliha) la marѐ abhâk rembhâk sóal bhâkó sѐ la bâdâ sѐ nabâr. Bhâkóna la bânya’ massa’ ѐ bhungka. Bhân órѐng lѐbât bânya’ ngalѐm ka bhâkóna, lantaran bhungkana subor bân dâuna ngakóning. Taón sabbhân padâ namѐn bhâkó kѐya, kѐng ta’ bhâghus ngan taón satѐya. La abid rѐng atani bhâkó ta’ tóman arassaѐ manissâ arghâna bhâkó. Rѐng-órѐng bânya’ ngarѐp taón satѐya rѐya bhάkó larang pólѐ.

“Assalamualaikum” Mawi só Ra’op padâ lѐ tólѐan. Pósang sapa sѐ ngulók salam lantaran ta’ ѐkatѐla karna katótóbhân bhungkana bhâkó. “Dimma órѐngah oy!” ngѐding mónyѐ dâiyâ Mawi só Ra’op óngghâ ka tas tabun. “Iya’ dââna’ ghâllu,” órѐng  ruwa sambi bâ’kóbâân, dhâng bilâ ѐlѐ tѐnglѐ tѐppa’ Man Alih bân órѐng ka tѐlló. Mawi bân Ra’op pas ajhâlân entar ka Man Alih sѐ bâdâ neng bâbâna bhungkana kѐrsѐn. Sambi mukka’ capѐlla bâng sѐbâng lantaran sóap. Katѐlló órѐng jarѐya pas padâ asalaman.

“Rókó’,” sambi makalóar rókó’ dâri kapѐnga. Pas ngala’ salencѐr. Esólѐt.  Man Alih só duwâ’ kancana la padâ bhul-sebbhulân arókó’.

“Ta’ arókó’,” sóarana Mawi nyambhit. Mawi lakaran la ambu arókó’ sajjhâk andi’ panyakѐt TBC. Món ghi’ sabâlluma andi’ panyakѐt, Mawi apóspós ka rókó’. Sa arѐ samalѐm bisa ngabi’ tѐlló sampѐ’ ѐmpa’ tѐpak.

Póla riya dhâghânga sѐ dâri kótta. Atѐna Mawi aprasangka. Neng pѐngghir laóón Sabâna Bun Su jhât bâdâ mótór abârna cѐllѐng. Mótór alós. Sambi ngabâs ka mótór só bâdâ nѐng tabun laó’, Mawi só Ra’op ngecó’ abâs ka bhârânga Man Alih ghâllâ’. Matana abâk pѐcѐng, pas sittongna la abâk tówa, aóbânan. Man Alih tóju’ asѐlla dhâp dâ’ laó’. Kanca duwâ’na nѐng pѐngghir bârâân. Mawi só Ra’op nѐng tѐmóra Man Alih. Rókó’ só nѐng tanang la tadhâ’. Órѐng sѐ ka tѐlló jârѐya acóra’ ató’ kótó’. Pas sakѐjjâ’ agghi’ Man Alih jâghâ. Pas kancana sѐ kaduwâ nóró’ jhâghâh kѐya.

“Kó’ nyóngngó’a bhâkóna,” bhucѐng rókó’ sѐ bâdâ nѐng tananga ѐkѐpataghi, pas sѐ ka tѐlló tórón ka tabun. Entar ka tѐngnga palóan. Mawi só Ra’op pagghun ju’ tóju’ ѐnaónga. Mata arѐ nyóngóp. Tapѐ katótóbhân óndâm. Panasse ta’ patѐ ѐghârâssa. Sakitaran satѐngnga ѐjjâman sѐ katѐlló nai’ pólѐ ka tas tabun. Entar ka Mawi só Ra’op. Dâri mór laó’ ngómbâr Suliha nyó’ón bak cѐllѐng. Ta’ abit pas dâpa’. Suliha makalóar tѐrmós bân cangkѐra sѐ aѐssѐ kópi. Tѐrros pѐrѐng sѐ aѐssѐ dhâng ghuring. “Eatórѐ, pas pasaѐ” Mawi ngatórѐ.

“Engkó’ matѐrrósâ rѐmbhâk sѐ bilâ’na,” ócap Man Alih, sambi nyarópót kópi ѐ gâllas.

“A… iyâ dâ’râmma tólóssa?” jâwâb Mawi, Suliha só Ra’op ghun ngѐdingaghi.

“Dâiyâ… sѐngkó’ ya’la madâtѐng dhâghâng dâѐnna’, panasaran tѐrró nyóngngó’a langsong bhâkóna bâ’na can, bân Alhamdulillah cócók ca’na” dhâghâng sѐ kaduwâ atólѐ sambi mѐsѐm, “Ebâghi brempa can?”

Samarѐna ngѐdingaghi partanya’anna Man Alih, Mawi, Suliha bân Ra’op salѐng manyema’ alias mabâdâ rѐmbhâk nit-kѐnidhân. Sajjhâk arѐ jârѐya bhâkó kaluargana Mawi paju ka dhâghâng. Sepakat bhâkóna ѐjhuâl ѐ bhungka. Panabârân nemmóѐ sѐrѐn. Sabâ cóklaan tѐlló ѐbu paju pѐttóng juta. Róghâh bân lѐssó la bâdâ tambhâna.

                                                            ***

Kabhâr jhâ’ bhâkóna Mawi pajhu pѐttóng juta lѐkkas tasiar saantero kampóng. Bânya’ rѐng tani bhâkó la padâ bhunga. Ngarѐp andiin pajhu larang kѐya. Saѐrѐng parjhâlânan bάktó, bhâkó din rѐng tani laѐnna la padâ tówa kabbhi. Dâunna la bânya’ sѐ kóning. Cóma lakó bisa ѐtѐró namóng rajekkѐ ta’ bisa ѐtѐndhâ. Arghâna bhâkó jân arѐ-sajân módâ. Sѐ lѐbbi mѐrѐs bânya’ bhâkó sѐ ta’ paju. Makkѐa pajhuâ módâ sara. Ta’ sasuai bân bârrâѐn lakó.

Arѐ la cómpѐt, gendong maghrib la amónyѐ. Tandhâ la dâpa’ waktó istirahat. Malѐm rówa, sakaluargaan Mawi la akómpól (Ra’op so Suliha) neng tѐras adâ’. Angin mólaѐ lѐrѐ, kan kósambhi nѐng pѐnggirâ róma sajân nambâi kacѐllѐbhân malѐm. Nó’ kówѐk la mólaѐ amónyѐ ѐ kajhâuân.

“Alhamdulillah taѐngghi Pa’, bhâkóna paju larang. Eparѐngѐ óntóng” caѐn Ra’op

“Iyeh, Na’. pabânya’ asókkór ka ghustѐ Allah, karna rajekkѐ rѐya la ѐator, tugassâ sѐngkó’ só bâ’na rѐya ghun nyarѐ ridhâân sѐ kóbâsa. Karna bânya’ órѐng alakó ghun ódi’ lakóna sѐ bârrâ’. Rajâkkѐna ta’ bârkat. Pabânya’ asókkór, ajiâ kuncina rѐng ódi’, Na’!.”

Pamekasan, 7 Oktober 2019

*Fahrus Refendi. Pancarѐta lahir e Pamekasan 07 Juni 1998 bân arópaaghi mahasiswa Universitas Madura jurusan Bahasa & Sastra Indonesia.

*Carpan kasebbut emuat e Majala Jokotole edisi Juli-Desember 2019